Archive

---

Med. Pr. 2000;(14)

The current risk of health effects induced by environmental exposure to heavy metals

Aktualne ryzyko wystąpienia skutków zdrowotnych w wyniku środowiskowego narażenia na metale ciężkie

M. Jakubowski

Abstract

Praca miała na celu dokonanie oceny ryzyka wystąpienia skutków zdrowotnych narażenia środowiskowego na ołów i kadm na podstawie współczesnych danych, dotyczących dziennego pobrania tych metali i ich stężeń w materiale biologicznym. Analiza danych dotyczących stężeń kadmu w powietrzu atmosferycznym, dziennego pobrania z żywnością oraz stężeń tych metali w materiale biologicznym u ludzi wskazuje na tendencję do zmniejszania narażenia środowiskowego.
Około 85-90% kadmu jest emitowane do powietrza atmosferycznego ze źródeł przemysłowych, głównie w trakcie wytopu i rafinacji metali nieżelaznych, spalania paliw mineralnych oraz spalania odpadów komunalnych.
Narządem krytycznym są nerki, a efektem krytycznym zaburzenia resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych. Wskaźnikiem kumulacji kadmu w nieuszkodzonych nerkach jest stężenie kadmu w moczu. średnie geometryczne stężenia kadmu w moczu (Cd-U) stwierdzane aktualnie w różnych krajach są 5-13 razy niższe niż stężenie 2,5 ľg/g kreatyniny, uważane za stężenie krytyczne w przypadku populacji generalnej. Jednakże margines bezpieczeństwa między dziennym pobraniem kadmu drogą pokarmową a wartością pobrania, która może powodować ryzyko niewielkiego wzrostu częstości występowania podwyższonych poziomów markerów wczesnych efektów działania kadmu na czynność nerek jest niewielki. Dotyczy to szczególnie osób palących. W związku z tym konieczne jest dalsze ograniczanie emisji kadmu do powietrza atmosferycznego oraz bezpośredniego wprowadzania kadmu do gleby w postaci nawozów fosforanowych i ścieków komunalnych.
Związki ołowiu mogą się dostawać do środowiska głównie w wyniku wydobywania rud, wytopu i rafinacji ołowiu, przetwarzania, recyklingu i usuwania odpadów. Układem krytycznym jest u osób dorosłych układ krwiotwórczy, a u dzieci ośrodkowy układ nerwowy. Prawdopodobieństwo wystąpienia skutków zdrowotnych narażenia określa się na podstawie stężeń ołowiu we krwi (Pb-B ). średnie stężenia geometryczne Pb-B w populacji generalnej są obecnie u osób dorosłych znacznie niższe od stężenia progowego dla wystąpienia najbardziej czułego z efektów krytycznych, jakim jest wzrost stężenia protoporfiryny cynkowej (ZnPP) we krwi. Dzieci są bardziej wrażliwe na działanie ołowiu i stanowią krytyczną grupę populacji generalnej. Przyjmuje się, że stężenia Pb-B u dzieci nie powinny przekraczać 100 ľg/l, przy czym nie wiadomo, czy jest to stężenie progowe dla działania ołowiu na ośrodkowy układ nerwowy. W warunkach obecnego narażenia środowiskowego w Polsce na terenach bez oddziaływania przemysłu ciężkiego wartość ta jest przekraczana u ok. 1ś2% dzieci. W strefie oddziaływania hut metali nieżelaznych odsetek ten wynosi obecnie około 10%.

Key words

heavy metals, health effects of environmental exposure