Med. Pr. 2008;59(1):9-24 |
OCCUPATIONAL AND NON-OCCUPATIONAL DETERMINANTS OF WORK ABILITY |
ZAWODOWE I POZAZAWODOWE DETERMINANTY ZDOLNOŚCI DO PRACY |
Teresa Makowiec-Dąbrowska, Wiesława Koszada-Włodarczyk, Alicja Bortkiewicz, Elżbieta Gadzicka, Jadwiga Siedlecka, Zbigniew Jóźwiak, Janusz Pokorski |
Abstract
Wstęp: Pomiar subiektywnie postrzeganej zdolności do pracy z
zastosowaniem wskaźnika zdolności do pracy (WAI) jest powszechnie
stosowany w badaniach pracowników. Wyniki sugerują, że niski poziom
zdolności do pracy może być predyktorem wcześniejszych odejść z
zatrudnienia i jest determinowany czynnikami obciążającymi w pracy,
stanem zdrowia i stylem życia badanych osób. Celem badań było
sprawdzenie możliwości zastosowania WAI w polskich warunkach oraz
określenie, jakie cechy indywidualne i/lub charakteryzujące pracę oraz
warunki jej wykonywania stanowią ryzyko wystąpienia niskich ocen
zdolności do pracy. Materiał i metody: Badaniem przekrojowym objęto 669
mężczyzn i 536 kobiet w wieku produkcyjnym, wykonujących różne zawody i
eksponowanych na różne czynniki. Ocenili oni swoją zdolność do pracy,
wypełniając kwestionariusz pozwalający określić WAI. Scharakteryzowali
też swoją pracę - pod względem obciążenia fizycznego, stresu
zawodowego, czynników szkodliwych i uciążliwych, zmęczenia pracą,
zmęczenia przewlekłego - i styl życia. Obiektywnie określono ciężkość
pracy (na podstawie wydatku energetycznego) oraz stan zdrowia (liczbę
chorób). Do oceny wpływu badanych czynników na ryzyko wystąpienia
niskiej lub umiarkowanej zdolności do pracy zastosowano model
wielozmiennowej regresji logistycznej. Wyniki: Poziom zdolności do
pracy w badanej grupie był niższy niż w identycznych grupach wiekowych
w innych krajach Europy. Wyniki analizy wskazują, że czynniki
charakteryzujące pracę i cechy indywidualne pracowników wpływają w
większym stopniu na poziom składowych wskaźnika WAI, które są
odzwierciedleniem subiektywnej oceny własnych możliwości wykonywania
pracy, a w mniejszym stopniu na te, które dotyczą stanu zdrowia.
Czynnikami ryzyka niskich lub umiarkowanych wartości WAI były wysokie
oceny stresogenności pracy i niska tolerancja jej ciężkości, a także
cechy indywidualne - wiek, częste upijanie się u mężczyzn obciążenia
pozazawodowe u kobiet. Poziom WAI był wysoko skorelowany ze zmęczeniem
pracą i zmęczeniem przewlekłym. Wnioski: Zdolność do pracy mierzona
wskaźnikiem WAI jest pośrednią oceną samopoczucia pracowników i
niewiele zależy od obiektywnych obciążeń w pracy. Med. Pr.
2008;59(1):9-24
Key words
work ability assessment, work burden, occupational stress, fatigue, age, women, men