Wstęp: Narażenie na pył związane jest z szeregiem prac wykonywanych w branży górniczej na każdym etapie procesu wydobywczego. W górnictwie źródłem emisji pyłów są wszelkie prace kruszarek, kombajnów ścianowych oraz chodnikowych, wiercenie otworów strzałowych, załadunek i transport urobku oraz pozostałe prace górnicze. Celem prezentowanej analizy była ocena narażenia zawodowego na pył o różnej zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w kopalniach węgla kamiennego i brunatnego w Polsce. Materiał i metody: Na podstawie danych z laboratoriów badań środowiska pracy dotyczących stężeń pyłu
wdychanego i respirabilnego w różnych gałęziach przemysłu przeprowadzono szczegółową analizę narażenia na ten czynnik w kopalniach węglowych w Polsce w latach 2001-2005 z uwzględnieniem określonych stanowisk pracy. Obliczono przeciętne wartości, stopień rozproszenia i zakresy stężeń pyłu oraz odsetki pomiarów przekraczających normatywy higieniczne. Wyniki: Najwyższe stężenie pyłu wdychalnego (8,25 mg/m3) i respirabilnego (3,11 mg/m3) oraz najwyższy odsetek przekroczeń (74%) odnotowano w kopalniach węgla kamiennego u pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy wydobyciu surowca. W kopalniach węgla brunatnego najwyższe stężenia obu frakcji pyłu dotyczyły stanowisk pracowników zatrudnionych przy transporcie surowca (pył wdychalny - 4,13 mg/m3 i pył respirabilny - 1,02 mg/m3). Wnioski: Narażenie na pył w górnictwie węglowym w Polsce nadal stanowi istotny problem higieny i medycyny pracy. Szczególnie wysokie stężenie pyłu często przekraczające NDS występuje w kopalniach podziemnych na stanowiskach związanych bezpośrednio z wydobyciem i transportem surowca oraz obsługą urządzeń mechanicznych. Med. Pr. 2010;61(3):287-297