Abstract

Wstęp: W polskim przemyśle procesy produkcji i przetwarzania polichlorku winylu (polyvinyl chloride - PVC) stanowią znaczący dział produkcji przemysłowej. Rocznie produkuje się ponad 400 tys. ton czystego PVC. Pracownicy zatrudnieni w przemyśle PVC są narażeni na wiele organicznych związków, w tym na organiczne związki metali: cyny, baru, wapnia, cynku i ołowiu, dodawane do PVC jako stabilizatory. W Polsce nie prowadzono dotąd badań dotyczących zagrożeń organicznymi związkami metali w środowisku pracy. Materiał i metody: Badaniami objęto 22 stanowiska pracy w 5 zakładach przemysłowych. Próbki powietrza pobierano na próbnik pozwalający na pochłanianie organicznych związków metali. Organiczne związki metali zawarte w powietrzu oznaczano jako metale: cynę ołów i bar - metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z elektrotermiczną atomizacją (electrothermal atomic absorption spectrometry - ET-AAS), a wapń i cynk - z atomizacją w płomieniu (flame atomic absorption spectrometry - F-AAS). Wyniki: Największe stężenia związków metali - cyny i ołowiu - stwierdzono w procesach przygotowania masy tworzywa, np. przy odważaniu i zasypywaniu naważek stabilizatorów. Wysokie stężenia związków cyny stwierdzono także w procesach przetwarzania mieszanek tworzywa, np. przy kalandrowaniu folii. Najniższe stężenia organicznych związków metali stwierdzono w procesach wytłaczania i wtryskiwania, a także końcowej obróbki PVC. Wnioski: Na stanowiskach pracy objętych badaniami stwierdzono bardzo duże zróżnicowanie stężeń organicznych związków metali. Na jednych oznaczono wysokie stężenia metali, przekraczające wartości normatywów higienicznych, a na innych stężenia były niskie i nie stanowiły zagrożenia dla pracowników. Emisja organicznych związków metali w zasadniczy sposób zależy od rodzaju prowadzonego procesu i sposobu jego realizacji, postaci stosowanych stabilizatorów, a także od natężenia wykonywanych prac. Konieczna jest więc kontrola wielkości stężeń tych związków na stanowiskach pracy. Med. Pr. 2012;63(4):419-429

Key words