Abstract

Obecny system wielkości dozymetrycznych określony został przez Międzynarodową Komisję Ochrony Radiologicznej (International Commission on Radiological Protection - ICRP) i Międzynarodową Komisję ds. Jednostek Promieniowania i Pomiarów (International Commission on Radiation Units and Measurements - ICRU). Złożoność systemu implikuje zarówno fizyczna natura promieniowania jonizującego, wynikająca z występowania różnych jego typów o różnej zdolnościach jonizacji ośrodka, jak i osobnicza radiowrażliwość eksponowanego materiału biologicznego. W ochronie radiacyjnej i szacowaniu radiacyjnego narażenia zawodowego według najnowszych zaleceń można wyróżnić 3 typy wielkości dozymetrycznych - wielkości podstawowe, ochronne i operacyjne. Limity dawek dla osób zawodowo narażonych odnoszą się bezpośrednio do dozymetrycznych wielkości ochronnych, tj. dawki równoważnej i dawki efektywnej, podczas gdy wielkości te są praktycznie niemierzalne w realnych warunkach pomiarowych. Z tego powodu w systemie wielkości dozymetrycznych zdefiniowano mierzalne bezpośrednio tzw. wielkości operacyjne, które stanowią równoważniki dla wielkości ochronnych. Umożliwią one wiarygodną ocenę dawki równoważnej i efektywnej poprzez prowadzenie rutynowego monitoringu radiacyjnego osób zawodowo narażonych w oparciu o podstawowe wielkości dozymetryczne. W pracy przedstawiono charakterystykę wspomnianych wielkości, ich wzajemne relacje oraz znaczenie w ocenie poszczególnych skutków popromiennych. Zaprezentowano również metody ich implementacji w dozymetrii indywidualnej i środowiskowej osób zawodowo narażonych. Materiał zawarty w artykule jest podsumowaniem najistotniejszych informacji o wielkościach dozymetrycznych oraz odniesieniem ich do współczesnych wymogów prawnych, w tym projektowanej zmiany rocznego limitu dla zawodowej ekspozycji soczewek oczu. Materiał adresowany jest zwłaszcza do osób odpowiedzialnych za kontrolę dozymetryczną w zakładach pracy, inspektorów ochrony radiologicznej i lekarzy medycyny pracy. Med. Pr. 2012;63(5):607-617

Key words